kastoriaMIA: ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΕΝΟΡΙΑΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ - ΕΝΑ ΑΚΟΜΗ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΛΗΡΩΣ ΑΠΟΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΕΣΠΑ 2007-2013

Πέμπτη 17 Μαρτίου 2016

ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΕΝΟΡΙΑΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ - ΕΝΑ ΑΚΟΜΗ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΛΗΡΩΣ ΑΠΟΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΕΣΠΑ 2007-2013

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΝΑΟΥ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΕΝΟΡΙΑΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Ο ναός της Παναγίας βρίσκεται στην συνοικία Αγίων Αναργύρων στην περιοχή του Ξενία στην Καστοριά . Η νότια , η ανατολική και η δυτική του πλευρά περιβάλλονται από δημοτικό αδιαμόρφωτο χώρο (αλσύλιο) που χαρακτηρίζεται από έντονη κλίση και κωνοφόρα βλάστηση . Στη βόρεια πλευρά του , όπου βρίσκεται και η είσοδος του ναού υπάρχει διαμορφωμένος πλακόστρωτος δημοτικός χώρος .

Ο ναός αρχικά κτίστηκε στα τέλη του 16^ου αιώνα και αποτελούνταν μόνο από τον κυρίως ναό και το ιερό . Επρόκειτο για μονόχωρη , ξυλόστεγη βασιλική με δίρριχτη στέγη και ημιελειψοειδή αψίδα . Σε επόμενη οικοδομική φάση κτίστηκε ο νάρθηκας που βρίσκεται σε επαφή με όλη την βόρεια πλευρά - τοίχο του κυρίως ναού .

Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με αργολιθοδομή με συνδετικό υλικό την λάσπη και παρεμβαλλόμενες οριζόντιες ξυλοδεσιές . Το δάπεδο του ναού και του νάρθηκα ήταν επιστρωμένο με μια στρώση τσιμέντου και πολλές στρώσεις χρώματος .

Ο ναός έχει μια ξύλινη πόρτα – είσοδο στη βόρεια πλευρά του απ΄ όπου γίνεται προσπελάσιμος ο νάρθηκας . Ο νάρθηκας επικοινωνεί με τον κυρίως ναό με μια δεύτερη πόρτα που βρίσκεται στον βόρειο τοίχο του κυρίως ναού .

Τον ναό καλύπτει δίρριχτη στέγη και η επικάλυψή του γίνεται με κεραμίδια βυζαντινού τύπου.

Οι τοιχοποιίες του είναι κτισμένες με αργολιθοδομή που διακόπτεται καθ΄ ύψος από οριζόντια ξύλινα ζωνάρια (ξυλοδεσιές) . Το συνδετικό του υλικό είναι η λάσπη και γίνεται και χρήση κεραμικών σαν συμπλήρωμα των κενών μεταξύ των λίθων (σφήνες) .

Τμήμα του ανατολικού τοίχου και πιο συγκεκριμένα το αέτωμά του , είναι κτισμένο με πλίνθους

Οι τοίχοι του ναού εξωτερικά ήταν επιχρισμένοι με ασβεστοτσιμεντοκονίαμα ο δυτικός και με ασβεστοκονίαμα ο ανατολικός και βόρειος . Ο νότιος ήταν απλά ασβεστωμένος .

Εσωτερικά οι τοίχοι είναι τοιχογραφημένοι εκτός από τον ανατολικό και βόρειο του νάρθηκα που ήταν επιχρισμένοι . Οι οροφές του κυρίως ναού , του ιερού και του νάρθηκα ήταν επενδυμένες με μεταγενέστερες ξύλινες σανίδες σε πολύ κακή κατάσταση .

Ο ναός παρουσίαζε πολύ σοβαρά προβλήματα λόγω της μη συντήρησής του στα προηγούμενα χρόνια .

Η μεσοτοιχία μεταξύ νάρθηκα - κυρίως ναού παρουσίαζε μεγάλη απόκλιση από την κατακόρυφο , προς την πλευρά του νάρθηκα . Και οι υπόλοιποι τοίχοι του ναού παρουσίαζαν αποκλίσεις από την κατακόρυφο . Στην ανατολική πλευρά και στην ένωση μεταξύ κυρίως ναού και νάρθηκα παρουσιάστηκε αποκόλληση της τοιχοποιίας που γινόταν αντιληπτή από την έντονη κατακόρυφη ρωγμή μεγάλου εύρους που διέτρεχε κατακόρυφα όλη την λιθοδομή σε όλο της το ύψος .

Ρωγμές , φουσκώματα τοίχων , μειωμένη συνεκτική δομή κονιαμάτων , υγρασίες , αποσαθρωμένα παλιά αρμολογήματα και σαπισμένες ξυλοδεσιές , έδιναν την εντύπωση της εγκατάλειψης και η επικινδυνότητα κατάρρευσης ήταν δεδομένη .

Η ξυλεία της στέγης καθώς και το ξύλινο πέτσωμά της δεν ήταν η αρχική αλλά ήταν προϊόν νεώτερων επεμβάσεων . Η κατάστασή τους ήταν κακή και υπήρχαν προβλήματα εισροής όμβριων υδάτων απ΄ αυτήν .

Προβλήματα υγρασίας παρουσίαζε ο ναός και στο σύνολό του .

Για την επίλυση όλων των σοβαρών προβλημάτων που παρουσίαζε ο ναός , το 1997 και από το τότε Γραφείο Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ Δήμου Καστοριάς – ΤΑΠΑ και ΥΠΠΟ εκπονήθηκε μελέτη αποκατάστασης του ναού η οποία και εγκρίθηκε από την Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων .

Το 2011 , μετά από πρόταση της 16^ης ΕΒΑ και με απόφαση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας , η κατασκευή του έργου εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Μακεδονίας - Θράκης 2007-2013» με αρχικό προϋπολογισμό 200000 € . Ο τρόπος κατασκευής του έργου θα ήταν η αυτεπιστασία .

Βάσει της απόφασης αυτής προβλέπονταν οι παρακάτω εργασίες αποκατάστασης :

Καθαίρεση των επιχρισμάτων και των μεταγενέστερων ξύλινων οροφών , ώστε να αποκαλυφθούν τα ψηλότερα τμήματα των τοιχογραφιών .
Αρμολογήματα όλων των τοιχοποιιών
Εφαρμογή ενεμάτων εξωτερικά του ναού
Συρραφή κρίσιμων ρωγμών με λίθινα κλειδιά
Συμπλήρωση με ανάκτιση των τμημάτων της τοιχοποιίας στο ανατολικό τμήμα του νάρθηκα .
Αποκατάσταση των ξυλοδεσιών των τοιχοποιιών
Αποκατάσταση των στρωτήρων της στέγης
Κατασκευή αποστραγγιστικού δικτύου περιμετρικά του ναού
Ανακατασκευή του σκελετού της στέγης
Ανακατασκευή του πετσώματος , με τοποθέτηση στεγανωτικής μεμβράνης και ανακεράμωσή της
Αφαίρεση στασιδίων για την αποκάλυψη της κάτω ζώνης των τοιχογραφιών
Αποκάλυψη και συντήρηση του παλιού πλακόστρωτου δαπέδου

Τον Νοέμβριο του 2011 και μετά από τις ανάλογες απαραίτητες προσλήψεις εργατοτεχνικού και επιστημονικού προσωπικού ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης του ναού . Συγχρόνως όμως από την Υπηρεσία (16^η τότε ΕΒΑ) εκπονήθηκε και μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών του ναού η οποία και εγκρίθηκε από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου . Η Υπηρεσία μας αιτήθηκε στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας την τροποποίηση του Αντικειμένου με αύξηση του προϋπολογισμού κατά 260000 € , η οποία και εγκρίθηκε τον Φεβρουάριο του 2014 με συνολικό πλέον νέο προϋπολογισμό του ύψους των 460000 € .

Οι εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν με καθαιρέσεις παλιών αρμών και επιχρισμάτων και καθαρισμούς των λίθων των τοιχοποιιών . Πραγματοποιήθηκαν επιμέρους κατεδαφίσεις μικρών τμημάτων λιθοδομών και ανακτίσεις αυτών . (Βασικότερη ανάκτιση η ανατολική πλευρά του νάρθηκα η οποία ήταν σε πλήρη αποσάθρωση και σε κατάσταση κατάρρευσης) . Με την ολοκλήρωση των καθαιρέσεων παλιών αρμών και καθαρισμών των λίθων των τοίχων , ξεκίνησαν οι εργασίες νέων αρμολογημάτων , εξωτερικά και εσωτερικά των τοίχων του κυρίως ναού και του νάρθηκα . Ακολούθησε η τοποθέτηση ενεμάτων σε όλους τους τοίχους του ναού και του νάρθηκα . Οι συνθέσεις των κονιαμάτων που χρησιμοποιήθηκαν για αρμούς και ενέματα προέκυψαν μετά από από πρόταση του εργαστηρίου δομικών υλικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης – Πολυτεχνική Σχολή – Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών – Τομέας Επιστήμης και Τεχνολογίας των κατασκευών , αφού πρώτα εξέτασε δείγματα αρμών που ελήφθησαν από τοίχους λασπόκτιστων ναών της Καστοριάς . Παράλληλα και με χειρονακτικά μέσα γινόταν σκαπτικές εργασίες αποχωμάτωσης στη νότια , την δυτική και στην ανατολική πλευρά του ναού που ήταν καταχωμένος , για την κατασκευή αποστραγγιστικού συστήματος και την αντιμετώπιση έτσι των προβλημάτων υγρασίας που προϋπήρχαν . Το βάθος των αποχωματώσεων και ιδιαίτερα στη νότια πλευρά του ναού ξεπερνούσε σε πολλά σημεία και τα δύο μέτρα . Σε τελική ανάλυση λόγω του ότι δεν βρέθηκε βράχος , καταφέραμε να διαμορφώσουμε περιμετρικά στις τρεις πλευρές , επίπεδο περιμετρικού εδάφους χαμηλότερο του επιπέδου του εσωτερικού δαπέδου του ναού . Κατασκευάστηκε λιθόστρωτο αρμολογημένο καλντερίμι και αναλημματικοί τοίχοι (αρμολογημένες λιθοδομές) . Οι εργασίες κατασκευής καλντεριμιού και αναλληματικών τοίχων πραγματοποιούνταν παράλληλα με όλες τις υπόλοιπες εργασίες αποκατάστασης και ολοκληρώθηκαν με το τέλος του όλου έργου την 31 Δεκεμβρίου του 2015 .

Πραγματοποιήθηκαν εργασίες αφαίρεσης και απομάκρυνσης με χειρονακτικά μέσα των τσιμεντένιων στρώσεων του δαπέδου και η αποκάλυψη του παλιού πλακόστρωτου . Συμπλήρωση των κενών τμημάτων με ίδιες λίθινες πλάκες , καθαρισμός και νέα αρμολόγησή του .

Πραγματοποιήθηκε επίσης ολοκληρωμένη ανακατασκευή της στέγης , χρησιμοποιώντας ξυλεία καστανιάς και στους στρωτήρες και στον σκελετό και στο νέο της πέτσωμα . Τοποθετήθηκε μεμβράνη υγρομόνωσης , καρφωτά νέα κεραμίδια βυζαντινού τύπου και υδρορροές περιμετρικά της στέγης .

Στη διάρκεια των εργασιών κρίθηκε σκόπιμο να τοποθετηθούν δύο σειρές μεταλλικών ελκυστήρων στο ανώτερο τμήμα των τοίχων (εξωτερικά) του κυρίως ναού , οι οποίοι και τοποθετήθηκαν μετά και από νέα τροποποίηση και έγκριση από την Περιφέρεια του Τεχνικού Δελτίου Υποέργου . Με νέα τροποποίηση και έγκριση , κατασκευάστηκε επίσης ξύλινο κεραμοσκεπές στέγαστρο πάνω από την είσοδο του ναού , πλήρης ηλεκτρολογική εγκατάσταση στον ναό για την ανάδειξή του και τοποθετήθηκαν νέα ξύλινα παράθυρα .

Με την ολοκλήρωση των πιο πάνω οικοδομικών εργασιών αποκατάστασης καθώς επίσης και με την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης των τοιχογραφιών του ο ναός παραδίδεται στο κοινό πλήρως αποκατεστημένος .

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ